Literatura: praca z tekstem – Henryk Sienkiewicz “Krzyżacy” (fragment)

[1]. Jurand ze Spychowa był rycerzem znanym ze swej siły i męstwa. Mścił się okrutnie na Krzyżakach, którzy zabili mu żonę. W odwecie Krzyżacy porwali jego córkę Danusię. Udał się po nią do zamku krzyżackiego w Szczytnie, gdzie został upokorzony i okrutnie okaleczony przez zakonnika krzyżackiego Zygfryda. Oślepiono go, pozbawiono języka i prawej dłoni. Nie udało mu się odzyskać córki. Po wypuszczeniu z lochu spotkał przypadkiem Maćka z Bogdańca i Jagienkę, którzy odwieźli go do domu w Spychowie.

[2]. Przy krześle stał stół, a na nim krucyfiks, dzban z wodą i bochen czarnego chleba z utkwioną w nim mizerykordią, czyli groźnym nożem, którego rycerze używali do dobijania rannych. – Jest tu Hlawa – ozwała się wreszcie słodkim głosem Jagienka – chcecie-li go wysłuchać? Skinął głową na znak zgody, więc Czech rozpoczął […] opowiadanie […]. Ponurej tej opowieści towarzyszył nie mniej posępny pomruk zapowiadającej się burzy. […] Jurand słuchał opowiadania bez jednego drgnienia i ruchu, tak że obecnym zdawać się mogło, iż jest pogrążony we śnie. Słyszał wszystko jednak i rozumiał wszystko, bo gdy Hlawa zaczął mówić o niedoli Danusi, wówczas w pustych jamach oczu zebrały się dwie wielkie łzy i spłynęły mu po policzkach. Ze wszystkich ziemskich uczuć pozostało mu jeszcze jedno tylko: miłość do dziecka. Potem sinawe jego usta poczęły poruszać się modlitwą. Na dworze rozległy się pierwsze, dalekie jeszcze grzmoty i błyskawice jęły kiedy niekiedy rozświecać okna. On modlił się długo i znów łzy kapały mu na białą brodę. […] Na koniec stary Tolima, prawa Jurandowa przez całe życie ręka, rzekł:
– Stoi przed wami, panie, ten piekielnik, ten wilkołak krzyżacki, który katował was i dziecko wasze; dajcie znak, co mam z nim uczynić i jak go pokarać? Na te słowa przez oblicze Juranda przebiegły nagle promienie – i skinął, aby mu przywiedziono tuż więźnia. Dwaj pachołkowie chwycili go w mgnieniu oka za barki i przywiedli przed starca, a ów wyciągnął rękę, przesunął naprzód dłoń po twarzy Zygfryda […], następnie opuścił ją na piersi Krzyżaka, zmacał skrzyżowanie na nich ramion, dotknął powrozów – i przymknąwszy oczy, znów przechylił głowę. Obecni mniemali, że się namyślał. Ale cokolwiek bądź czynił, nie trwało to długo, gdyż po chwili ocknął się – i skierował dłoń w stronę bochenka chleba, w którym utkwiona była mizerykordia. Wówczas Jagienka, Czech, nawet stary Tolima i wszyscy pachołkowie zatrzymali dech w piersiach. […] Ale on, ująwszy w połowie nóż, wyciągnął wskazujący palec do końca ostrza, tak aby mógł wiedzieć, czego dotyka, i począł przecinać sznury na ramionach Krzyżaka. Zdumienie ogarnęło wszystkich, zrozumieli bowiem jego chęć – i oczom nie chcieli wierzyć. Tylko ksiądz Kaleb począł pytać przerywanym przez niepohamowany płacz głosem: – Bracie Jurandzie, czego chcecie? Czy chcecie darować jeńca wolnością? – Tak – odpowiedział skinieniem głowy Jurand. Coraz częstsze błyskawice rozświecały okna, burza była bliżej i bliżej.

Zadanie 1
Pierwszy akapit ma na celu

A. urozmaicenie tekstu.
B. ułatwienie interpretacji tekst.
C. kształcenie umiejętności pracy z tekstem.

Zadanie 2
Decyzja o uwolnieniu więźnia przez Juranda świadczy o jego

A. odwadze.
B. miłosierdziu.
C. rozsądku.

Zadanie 3
Uczynek Juranda jest zgodny z biblijnym nakazem

A. Nie wydasz wyroku śmierci na niewinnego i sprawiedliwego.
B. Oko za oko, ząb za ząb.
C. Nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj.

Zadanie 4
Dla uczestników wydarzenia decyzja Juranda była

A. przewidywalna.
B. nieodpowiedzialna.
C. zaskakująca.

Zadanie 5
W tekście potęgowaniu napięcia służy m.in. opis

A. postaci jeńca.
B. bochenka chleba.
C. zjawiska przyrody.

Zadanie 6
Nazwanie Tolimy “prawa Jurandowa przez całe życie ręka” oznacza, że był on osobą

A. bez której Jurand nie mógł się obejść.
B. która musiała podporządkować się Jurandowi.
C. którą dano pod opiekę Jurandowi.

Zadanie 7
O tym, że wydarzenia mają miejsce w średniowieczu najbardziej może świadczyć pojawiające się słowo

A. krucyfiks.
B. modlitwa.
C. rycerz.

Zadanie 8
Objaśnij pisownię z wielkiej litery poniższych wyrazów

A. Jagienka –
B. Czech –
C. Spychów –

Zadanie 9
Z wypowiedzenia ‘Przy krześle stał stół, a na nim krucyfiks, dzban z wodą i bochen czarnego chleba […]’ wypisz

A. przyimki –
B. spójniki –
C. zaimki –

Zadanie 10
Nastrój fragmentu jest

A. posępny.
B. ponury.
C. poważny.

ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 1
B

Zadanie 2
B

Zadanie 3
C

Zadanie 4
C

Zadanie 5
C

Zadanie 6
A

Zadanie 7
C

Zadanie 8
A. Jagienka – imię.
B. Czech – mieszkaniec państwa.
C. Spychów – nazwa miejscowości.

Zadanie 9
A. przyimki – przy, na, z.
B. spójniki – a, i.
C. zaimki – nim.

Zadanie 10
C
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Nauka o języku: charakterystyka – wiadomości ogólne

Zadanie 1
Wskaż poprawne odpowiedzi.

A. Charakterystyka to forma wypowiedzi, która ma na celu

a. prezentację postaci literackiej.
b. prezentację postaci rzeczywistej.
c. prezentację postaci literackiej lub rzeczywistej.

B. Pisząc charakterystykę należy uwzględnić

a. przedstawienie postaci.
b. szczegółowy życiorys postaci.
c. wygląd zewnętrzny postaci.
d. cechy charakteru.
e. najważniejszą przygodę z jej życia.
f. cechy temperamentu.
g. zainteresowania.
h. poglądy.
i. stosunek do otoczenia.

C. Prezentacja samego siebie, własnych cech i upodobań to

a. autoprezentacja.
b. autocharakterystyka.
c. autobiografia.

Zadanie 2
Rozpoznaj rodzaje charakterystyk.

A. Karolina Nowak jest niska i szczupła. Ma niebieskie oczy i blond włosy. Najczęściej ubrana jest w dżinsy i t-shirty – charakterystyka ……………………………………………..
B. Nina jest nieśmiała, ale bardzo życzliwa – charakterystyka ………………………….
C. Kasia jest osobą spokojną. Interesuje się muzyką poważną i sama pięknie gra na fortepianie. Cechuje ją też tolerancja i otwartość w stosunku do innych ludzi. Można na niej polegać – charakterystyka ……………………………..
D. Nina nie lubi występować publicznie, zawsze jednak chętnie pomaga innym – charakterystyka ……………………………………………
E. Jasiek i Marek, choć są bliźniakami, mają bardzo różne charaktery. Jasiek nie lubi mówić o swoich uczuciach, ale za to świetnie potrafi słuchać innych. Marek jest wesołym chłopakiem, ale nie potrafi długo skupić swojej uwagi na jednej rzeczy – charakterystyka …………………….
F. Uczniowie naszej klasy są bardzo zżyci ze sobą. Zdarzają się nam konflikty, ale najważniejsze jest to, że potrafimy je wspólnie rozwiązywać – charakterystyka ………………….
G. Iga zawsze dotrzymuje danego słowa – charakterystyka ……………………………………………
H. Ania z osoby zalęknionej stała się dziewczyną odważną – charakterystyka ……………………

ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 1
A. c
B. a. c. d. f. g. h. i
C. b

Zadanie 2
A. Karolina Nowak jest niska i szczupła. Ma niebieskie oczy i blond włosy. Najczęściej ubrana jest w dżinsy i t-shirty – charakterystyka zewnętrzna.
B. Nina jest nieśmiała, ale bardzo życzliwa – charakterystyka bezpośrednia.
C. Kasia jest osobą spokojną. Interesuje się muzyką poważną i sama pięknie gra na fortepianie. Cechuje ją też tolerancja i otwartość w stosunku do innych ludzi. Można na niej polegać – charakterystyka wewnętrzna.
D. Nina nie lubi występować publicznie, zawsze jednak chętnie pomaga innym – charakterystyka pośrednia.
E. Jasiek i Marek, choć są bliźniakami, mają bardzo różne charaktery. Jasiek nie lubi mówić o swoich uczuciach, ale za to świetnie potrafi słuchać innych. Marek jest wesołym chłopakiem, ale nie potrafi długo skupić swojej uwagi na jednej rzeczy – charakterystyka porównawcza.
F. Uczniowie naszej klasy są bardzo zżyci ze sobą. Zdarzają się nam konflikty, ale najważniejsze jest to, że potrafimy je wspólnie rozwiązywać – charakterystyka zbiorowa.
G. Iga zawsze dotrzymuje danego słowa – charakterystyka statyczna.
H. Ania z osoby zalęknionej stała się dziewczyną odważną – charakterystyka dynamiczna.