Styczeń 2020
Zadania i ćwiczenia ułatwiające przygotowanie się do egzaminu maturalnego z języka polskiego
Wypowiedź ustna: Jaką rolę odgrywają w życiu człowieka sny? Omów zagadnienie na podstawie fragmentu III części “Dziadów” Adama Mickiewicza i wybranych tekstów kultury.
WIĘZIEŃ
(budzi się strudzony i patrzy w okno — ranek)
Nocy cicha, gdy wschodzisz, kto ciebie zapyta,
Skąd przychodzisz; gdy gwiazdy przed sobą rozsiejesz,
Kto z tych gwiazd tajnie przyszłej drogi twej wyczyta!
«Zaszło słońce», wołają astronomy z wieży,
Ale dlaczego zaszło, nikt nie odpowiada;
Ciemności kryją ziemię i lud we śnie leży,
Lecz dlaczego śpią ludzie, żaden z nich nie bada.
Przebudzą się bez czucia, jak bez czucia spali —
Nie dziwi słońca dziwna, lecz codzienna głowa;
Zmienia się blask i ciemność jako straż pułkowa;
Ale gdzież są wodzowie, co jej rozkazali?
A sen? — ach, ten świat cichy, głuchy, tajemniczy,
Życie duszy, czyż nie jest warte badań ludzi!
Któż jego miejsce zmierzy, kto jego czas zliczy!
Trwoży się człowiek śpiący — śmieje się, gdy zbudzi.
Mędrcy mówią, że sen jest tylko przypomnienie —
Mędrcy przeklęci!
Czyż nie umiem rozróżnić marzeń od pamięci?
Chyba mnie wmówią, że moje więzienie
Jest tylko wspomnienie.
Mówią, że senne czucie rozkoszy i kaźni
Jest tylko grą wyobraźni; —
Głupi! Zaledwie z wieści wyobraźnią znają
I nam wieszczom o niej bają!
Bywałem w niej, zmierzyłem lepiej jej przestrzenie
I wiem, że leży za jej granicą — marzenie.
Prędzej dzień będzie nocą, rozkosz będzie kaźnią,
Niż sen będzie pamięcią, mara wyobraźnią.
(kładzie się i wstaje znowu — idzie do okna)
Nie mogę spocząć, te sny, to straszą, to łudzą:
Jak te sny mię trudzą!
(drzemie) […]
PYTANIE 1
Sformułuj tezę interpretacyjną.
ODPOWIEDŹ
Po przeanalizowaniu powyższego fragmentu stwierdzam, że sny mogą zachęcać człowieka do refleksji nad istotą i celem życia.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
PYTANIE 2
Jak zbudowany jest utwór?
ODPOWIEDŹ
Jest to dramat. Podstawową konstrukcją tego fragmentu jest monolog bohatera. Ważną rolę odgrywają także didaskalia.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
PYTANIE 3
Określ czas akcji.
ODPOWIEDŹ
Jest to poranek, o czym informuje czytelnika tekst poboczny.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
PYTANIE 4
Określ miejsce wydarzeń.
ODPOWIEDŹ
Wydarzenia rozgrywają się w więziennej celi.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
PYTANIE 5
Określ znaczenie sceny w kontekście całego utworu.
ODPOWIEDŹ
Jest to scena poprzedzająca przemianę wewnętrzną więźnia: Gustawa w Konrada.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
PYTANIE 6
W jaki sposób zachowuje się Więzień?
ODPOWIEDŹ
Bohater zastanawia się nad życiem człowieka przeżywanym na jawie i we śnie. Uważa, że te dwa różniące się zasadniczo od siebie elementy mają równorzędne znaczenie i mają wpływ na człowieka. Bohater określa sen jako zjawisko tajemnicze, nadprzyrodzone. Sny mogą być dobre jak i złe, ale nie można ich bagatelizować. Te rozważania mają charakter filozoficzny.
……………………………………………………………………………………………………………………………………
PYTANIE 7
Wskaż inne teksty kultury.
ODPOWIEDŹ
A. W micie o wojnie trojańskiej Hekabe miała sen, że urodzi płonącą żagiew, od której spłonie Troja. Tak się też stało. Z powodu Parysa, który porwał Helenę, żonę króla Sparty Menelaosa, wybuchła wojna, w wyniku której Troja została doszczętnie zniszczona. Sen Hekabe miał charakter złowróżbny.
B. W dramacie W. Szekspira “Makbet” tytułowego bohatera dręczą sny. Makbet, który dopuścił się zbrodni, nie może zaznać spokoju podczas snu. Przeszkodami było sumienie i wyobraźnia, która podsuwała mu wizje krwawego sztyletu zwróconego doń rękojeścią.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
PYTANIE 8
Jaki jest wniosek?
ODPOWIEDŹ
Sen to zjawisko obecne w życiu każdego człowieka. Często jest projekcją lęków i obaw, które związane są z realnymi przeżyciami i doznaniami.