Konwersacje dla obcokrajowców – maj
MARZEC 2024
Dialekty

Językiem urzędowym jest język polski. Oprócz niego istnieją także języki regionalne tak zwane dialekty. Kształtowały się one na przestrzeni wieków i dzisiaj mamy dialekty: kaszubski, mazowiecki, wielkopolski, małopolski i śląski. Dawniej posługiwali się nimi powszechnie mieszkańcy poszczególnych regionów naszego kraju. Dzisiaj ich użycie jest w dużej mierze ograniczone. Najważniejszą rolę w podziałach na dialekty odgrywa warstwa brzmieniowa wyrazów czyli sposób ich wymawiania oraz słownictwo. Oznacza to, że tę samą rzecz inaczej określa się w danym dialekcie, a inaczej w języku ogólnym.

Przyjrzyjmy się wybranym regionalizmom krakowskim.
A – oznacza wyraz lub wyrażenie regionalne krakowskie
B – oznacza odpowiednik z języka ogólnego

A. jarzyna – B. włoszczyzna//A. kajzerka – B. bułka//A. pomadki – B. czekoladki//A. kremówka – B. napoleonka//A. obwarzanek – B. precel//A. szarlotka – B. jabłecznik//A. grysik – B. kasza manna//A. sznycel – B. kotlet mielony//A. drzewko – B. choinka//A. prawie – B. akurat//A. na polu – B. na dworze//A. bławatek – B. chaber//A. borówki – B. czarne jagody//A. idze, idze – B. nie masz racji//A. iść na nogach – B. iść piechotą//A. łepetyna – B. głowa//A. parasolka – B. parasol//A. pisak – B. flamaster//A. plucha – B. słota//A. pluskiewka – B. pinezka//A. pomału – B. wolno//A. rajtki – B. rajstopy//A. raźno – B. szybko//A. strugaczka – B. temperówka//A. winkiel – B. róg ulicy//A. ziąb – B. chłód

Obiady czwartkowe

Sala Rady, widok ogolny w kierunku tronu krolewskiego Album "Zamek krolewski w Warszawie" 2002 fot: Wojciech Krynski/Jan Morek/FORUM

W 1764 roku tron w Polsce objął Stanisław August Poniatowski. Dla kultury polskiej była to data przełomowa, gdyż z nią wiąże się prawdziwy początek oświecenia. Władca miał plan reform i unowocześnienia państwa. Zaczął od tego, że wokół swojego dworu zebrał grono wybitnych ludzi przejętych nowymi ideami. Zapraszał ich na obiady czwartkowe zwane też obiadami uczonymi czy obiadami rozumnymi. Były to cotygodniowe zebrania literacko-naukowe organizowane na wzór paryskich salonów literackich. Spotkania odbywały się na Zamku Królewskim, a latem w Pałacu na Wodzie w Łazienkach Królewskich. Ich początek przypada na rok 1770. Spotkania trwały od 3 do 4 godzin, jednorazowo brało w nich udział od 10 do 12 osób. Byli to wyłącznie mężczyźni. Kto uczestniczył w tych zebraniach? Ludzie literatury, wśród nich najwybitniejszy twórca Ignacy Krasicki, ale także historycy – Adam Naruszewicz, pisarze – Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic oraz działacze polityczni – Andrzej Zamoyski, książę Adam Kazimierz Czartoryski. Podczas spotkań twórcy prezentowali swoje nowe utwory literackie, prace naukowe. Dyskutowano także o bieżących wydarzeniach politycznych i koniecznych w państwie reformach.
Nie tylko rozmawiano, ale też spożywano smaczne potrawy, w tym tradycyjną pieczeń baranią.

Fotografia obok przedstawia salę na Zamku Królewskim, w której odbywały się obiady czwartkowe. Dzisiejsza nazwa to Sala Rady, dawniej zwana była Jadalną.

Dom Dziekański w Krakowie

dom-dziekanskiBudynek ten znajduje się przy ulicy Kanoniczej pod numerem 21. Kamienica pochodzi z II połowy XIV wieku. Na uwagę zasługują manierystyczny portal z końca XVI wieku oraz fasada ozdobiona dekoracją sgraffitową (obecna dekoracja została przywrócona po II wojnie światowej). Interesującym elementem jest arkadowy dziedziniec, dzieło Santi Gucciego. Pośrodku dziedzińca umieszczona jest barokowa figura przedstawiająca św. Stanisława, pochodząca z XVIII wieku. W Domu Dziekańskim mieszkał do 1964 roku biskup Karol Wojtyła.

 

 

Co to znaczy?

Trzymać rękę na pulsie – ‘być na bieżąco, śledzić rozwój czegoś’
Witek przed podjęciem decyzji o zainwestowaniu pieniędzy na giełdzie trzymał rękę na pulsie.

Wyssać coś z palca – ‘przekręcać fakty’
Opowieści Marty na temat spędzonych przez nią wakacji były wyssane z palca.

Siedzieć jak mysz pod miotłą – ‘nie zwracać na siebie uwagi’
Marcin nie przeczytał lektury, toteż na lekcji polskiego siedział jak mysz pod miotłą.

Na końcu języka

Wprawki, ćwiczenia, zadaniapobierz1
Zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie można udostępniać materiałów osobom trzecim.

Zadanie 1
Proszę uzupełnić tekst odpowiednimi formami.

A. Podarowałam prezent ………………………………….. (moja dobra koleżanka).
B. Kasia zrobiła zakupy ……………………………………. (swoja babcia).
C. Mama przeczytała książkę …………………………….. (córka).
D. Ewa pożyczyła pieniądze ………………………………. (młodszy brat).
E. (Chłopiec) ……………………. podobają się piękne krajobrazy.

Zadanie 2
Zaimka w nawiasie użyj w formie celownika.

A. (Ja) …………. nie wolno jeść słodyczy.
B. Po obejrzeniu filmu było ………. (my) wesoło.
C. (Ty) ………….. już nigdy nic nie powiem.
D. Czy nie zdarzyło się ………….. (wy) spóźnić?
E. Lubię …………… (oni) opowiadać ciekawe historie.

Zadanie 3
Proszę ułożyć pytania do podkreślonych słów.

A. Krzyś pokazał koledze zdjęcia.
B. Dam kwiaty siostrze.
C. Wynajęła pokój dziewczynie.
D. Przyglądał się drzewom.
E. Marek pomógł sąsiadowi.

Zadanie 4
Przeczytaj poniższy tekst, a następnie zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F- jeśli fałszywe.

Cebula przywędrowała do nas z Azji. Jest uprawiana od co najmniej 5 tysięcy lat. Jej kuzyna – czosnek – uważa się za naturalny antybiotyk. Jest wszechstronnym lekiem, niszczy bakterie, wirusy, grzyby, a nawet tasiemce i glisty. Zbawiennie działa na przewód pokarmowy, układ oddechowy, serce i układ krążenia. Niestety, związki siarki, które również zawiera, zostawiają po sobie bardzo intensywny zapach… Tak musieli pachnieć starożytni Egipcjanie, dla których czosnek był jednym z głównych składników pożywienia.

A. Czosnek niszczy m.in. bakterie, ale odporne na jego działanie są wirusy. P/F
B. Czosnek ma wiele podobieństw do cebuli. P/F
C. Ma dobroczynny wpływ na funkcjonowanie m.in. układu krążenia. P/F
D. Czosnek odznacza się mocnym zapachem. P/F
E. Czosnku nie znano w starożytnym Egipcie. P/F

ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 1
A. Podarowałam prezent mojej dobrej koleżance.
B. Kasia zrobiła zakupy swojej babci.
C. Mama przeczytała książkę córce.
D. Ewa pożyczyła pieniądze młodszemu bratu.
E. Chłopcu podobają się piękne krajobrazy.

Zadanie 2
A. Mnie nie wolno jeść słodyczy.
B. Po obejrzeniu filmu było nam wesoło.
C. Tobie już nigdy nic nie powiem.
D. Czy nie zdarzyło się wam spóźnić?
E. Lubię im opowiadać ciekawe historie.

Zadanie 3
A. Krzyś pokazał koledze zdjęcia.
Komu Krzyś pokazał zdjęcia?
B. Dam kwiaty siostrze.
Komu dam kwiaty?
C. Wynajęła pokój dziewczynie.
Komu wynajęła pokój?
D. Przyglądał się drzewom.
Czemu się przyglądał?
E. Marek pomógł sąsiadowi.
Komu pomógł Marek?

Zadanie 4
A. F
B. P
C. P
D. P
E. F

Dla dzieci

Zadanie 1
Wpisz w puste miejsca nazwy dni tygodnia.

poniedziałek ………. środa……….piątek……….niedziela.

Zadanie 2
Który to dzień tygodnia?

A. poniedziałek to ………… dzień tygodnia.
B. niedziela to ……………… dzień tygodnia.
C. wtorek to ………………… dzień tygodnia.
D. sobota to ………………… dzień tygodnia.
E. czwartek to …………….. dzień tygodnia.
F. piątek to …………………. dzień tygodnia.
G. środa to …………………. dzień tygodnia.

Zadanie 3
Odpowiedz na pytania.

A. Czy to jest sobota?

sobota

B. Czy to jest piątek?

czwartek

C. Czy to jest poniedziałek?

poniedziałek

D. Czy to jest wtorek?

środa

E. Czy to jest niedziela?

niedziela

ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 1
poniedziałek wtorek środa czwartek piątek sobota niedziela.

Zadanie 2
A. poniedziałek to pierwszy dzień tygodnia.
B. niedziela to siódmy dzień tygodnia.
C. wtorek to drugi dzień tygodnia.
D. sobota to szósty dzień tygodnia.
E. czwartek to czwarty dzień tygodnia.
F. piątek to piąty dzień tygodnia.
G. środa to trzeci dzień tygodnia.

Zadanie 3
A. Czy to jest sobota?
Tak, to jest sobota.

sobota

B. Czy to jest piątek?
Nie, to nie jest piątek. To jest czwartek.

czwartek

C. Czy to jest poniedziałek?
Tak, to jest poniedziałek.

poniedziałek

D. Czy to jest wtorek?
Nie, to nie jest wtorek. To jest środa.

środa

E. Czy to jest niedziela?
Tak, to jest niedziela.

niedziela